Mensen zetten logistiek in beweging. Om in uw logistiek bedrijf en magazijn klaar te zijn voor wat de toekomst brengt, moet u zeker (ook) weten wat er op de arbeidsmarkt speelt. En dat is nogal wat!
Welke arbeidsmarkttrends zijn waar te nemen in Vlaanderen, meer in het bijzonder in de logistieke sector?
Na enig opzoekwerk over de (logistieke) arbeidsmarkt anno 2015 kan men slecht één conclusie trekken: de toekomst is al begonnen! De voorspelde veranderingen van enkele jaren terug doen zich nu in ijltempo voor en beïnvloeden steeds meer het traditionele spel van vraag en aanbod op onze (logistieke) arbeidsmarkt. Leest u even mee!
De kwantitatieve mismatch op de arbeidsmarkt neemt toe
Het recent VDAB rapport over de knelpuntberoepen in Vlaanderen leert dat bij de beroepen waarvoor werkgevers het in 2014 moeilijk hadden om geschikte kandidaten te vinden er meer dan 3.700 logistieke bediende functies zijn (expediteur, logistiek verantwoordelijke, …). De statistieken leren ons dat dit een structureel en hardnekkig tekort is. De economische consequentie is dat deze situatie bedreigend is voor het aantrekken van buitenlandse investeerders, maar ook voor de verdere ontwikkeling van de bestaande bedrijven in onze regio.
Meteen een oproep aan scholen en universiteiten om hun opleidingen nog meer aan te passen aan de (logistieke) arbeidsmarkt en de instroom in deze studierichtingen nog meer te promoten. Het tekort aan goed opgeleide vakmensen zal anders alleen maar toenemen.
Buitenlandse werknemers
Even opmerkelijk is de vaststelling dat functies als warehouse medewerker, heftruckchauffeur e.d. uit deze VDAB lijst met knelpuntberoepen zijn verdwenen. Dit was in een nog niet zo ver verleden wel anders.
Uiteraard zit het inmiddels in Vlaanderen performant uitgebouwd aanbod aan opleidingen voor deze functies daar voor iets tussen. Maar evenzeer is het een vaststelling dat op de website van enkele Belgische intermediairs (zoals uitzendkantoren) gerekruteerd wordt naar buitenlandse kandidaten. De jobaanbiedingen gebeuren er in het Spaans, Pools, … en zijn specifiek voor vacatures in magazijnen in Vlaanderen.
Groei in aantal vacatures
De crisis lijkt voorbij. Na een daling van het aantal vacatures in 2012 en 2013 (-3,4%) voorspellen economisten voor 2015 en 2016 een groei van het BBP én het aantal vacatures. In Nederland blijkt uit een analyse van de Nationalevacaturebank.nl van 15.000 vacatures dat ‘logistiek medewerker’ de snelst stijgende vacature is over alle functieniveau ’s gekeken tot einde mei 2015.
Een eigen korte analyse van het vacature aanbod op enkele gespecialiseerde websites voor logistiek personeel leert dat tussen 1 en 5 juni jl. per website telkens een 50-tal vacatures werden geplaatst, vrijwel uitsluitend voor hoger opgeleide en gespecialiseerde logistiek medewerkers. België lijkt de trend van Nederland dus te volgen.
De invoering van het eenheidsstatuut in België beïnvloedt zeker de keuze van bedrijven om vacatures al dan niet eerst via uitzendarbeid in te vullen. De afschaffing van de proefperiode en de langere opzegperiodes resulteren in hogere kosten. Uitzendarbeid is dan een flexibel alternatief.
In Nederland is dan weer heel wat te doen rond het invoeren van de nieuwe wet Werk en Zekerheid (WWZ). Deze wet is bedoeld om het ontslagrecht sneller en goedkoper te maken, de rechtspositie van flexwerkers, lees uitzendkrachten en gedetacheerden, te versterken en de werkzoekenden aan het werk te krijgen. Deze wet is gedeeltelijk ingegaan op 1 januari 2015, de tweede fase gaat in op 1 juli aanstaande.
Impact van de vergrijzing
Iedereen weet het: tussen nu en 2020 stromen de oudere werknemers in grote aantallen uit het actieve arbeidscircuit. Een hele generatie medewerkers moet daardoor worden vervangen in de loop van de komende jaren. Nooit eerder heeft zich dit fenomeen voorgedaan. Deze ontwikkeling versterkt de hierboven geschetste groei in vacatures nog meer. De vergrijzing zal helaas ook het arbeidspotentieel op de markt aan de aanbodzijde verkleinen, wat uiteraard bedreigend is voor de verdere groei van bedrijven, zo meldt onder meer het IMF.
De gaten moeten desondanks wel worden gevuld! Logistieke bedrijven kunnen alvast anticiperen op de enorme impact van de vergrijzing. Inzicht krijgen in de leeftijdspiramide is een eerste stap om een algemeen plan van aanpak op te stellen en zo slim te reageren op de uitstroom van al die kennis en kunde uit het bedrijf. Bedrijven moeten ook dringend zoeken naar alternatieve bronnen voor instroom.
Inhuren van tijdelijke krachten – nieuwe vormen van flexibele arbeid
In onze huidige arbeidsmarkt doen zich gelijktijdig twee belangrijke ontwikkelingen voor. Enerzijds is er bij de logistieke bedrijven een duidelijke trend naar het steeds meer inzetten van zelfstandige, logistieke professionals. Bedrijven hebben graag freelancers in dienst omdat ze goedkoper zijn. De toename aan zogenaamde ‘marktplaatsen’ specifiek voor logistieke functies en freelancers illustreert dit.
Anderzijds is er de trend dat het aanbod aan senior freelancers en niche specialisten nog zal groeien. Ook komt Gen Z, jongeren geboren tussen 1994 en 2010, nu op de arbeidsmarkt voor stages en eerste werkervaringen. Zij denken anders over hun loopbaan dan de voorgaande generaties, en zijn niet bang om te kiezen voor flexibele arbeidscontracten of freelance werk. Eigen baas zijn en zich blijven ontwikkelen zijn belangrijke drijfveren en duidelijke keuzes voor deze generatie. Zij hebben bovendien eenvoudig toegang tot het internet om zo veel gemakkelijker werk te vinden. Een baan is dus niet meer voor het leven. Het enige wat bedrijven hiertegen kunnen doen, is een zo optimaal mogelijke werkomgeving creëren.
Waar het voor bedrijven ook op aankomt, is de vraag naar arbeid en het aanbod aan werkkrachten zo optimaal mogelijk op elkaar af te stemmen. De contractvorm waarin men mensen tewerkstelt, is van ondergeschikt belang aan het transparant hebben van alle aanwezige en potentiële talent, en het zo goed mogelijk plannen ervan. De meeste bedrijven zijn hier echter nog niet klaar voor! Ze missen het overzicht, de visie en de middelen om intern én extern talent optimaal met elkaar te verbinden. Dit wordt een hele uitdaging, een die snel moet worden aangepakt. Talenten hebben immers de keuze: bij u werken of bij uw concurrent!
Minder mensen, meer robots. Het magazijn anno 2020 zal er anders uit zien, dat is de unanieme voorspelling. Federgon haalt ter illustratie van deze prognose het voorbeeld van het Amerikaanse bedrijf Steel Collar Associates aan. Dit bedrijf verhuurt robots als tijdelijke krachten die onder het minimumloon kunnen werken. Het gaat om robots die zeer flexibel zijn en in theorie binnen de 24 uur operationeel zijn. Een evolutie die door een ‘opensourcerobotsysteem’ met rasse schreden vooruitgaat. Op Europees vlak wordt ondertussen bekeken hoe repetitief handwerk uitgevoerd kan worden door flexibele, goedkope en uitleenbare robots.
In januari 2015 lanceerde het V.I.L. het project ‘Cobots in Logistics’, met als doel de logistieke sector kennis en praktijkervaring laten opdoen rond de mogelijkheden van flexibele service robots. In de toekomst zullen heel wat werknemers hun job uitoefenen met een mensgrote robot aan hun zijde. Zo’n robot, die feilloos met mensen kan samenwerken, wordt ook ‘cobot’ genoemd: een collaboratieve robot.
E-commerce groeit in België – ook de tewerkstelling?
Verkoop via e-commerce in België stijgt jaarlijks met 20%, maar Vlaanderen scoort slechts een plaats 6 als ideale vestigingsplaats voor een E-fulfilment DC ten opzichte van de ons omringende regio’s. Dat blijkt uit de studie van PWC uit 2014 in opdracht van het V.I.L. Door deze mindere aantrekkelijkheid kent Vlaanderen (helaas) niet dezelfde proportionele groei in uitbreiding van het aantal distributiecentra. Een relatief groot aantal e-fulfilment centra werden inmiddels opgetrokken in onze buurlanden: Coolblue in Tilburg, Zalando in Erfurt, Wehkamp in Zwolle…
Logistieke bedrijven of producenten die toch met e-fulfilment te maken krijgen, ondervinden dat dit een andere manier van organiseren inhoudt en dus ook een andere kijk op organiseren van arbeid en talenten impliceert. De klant wil een superieur product aan de laagst mogelijke prijs met de beste dienstverlening er omheen, en dat alles per direct. Buck Consultants haalt in hun onderzoek naar e-commerce aan dat daarvoor in de magazijnen een integratie van logistieke en back-office activiteiten nodig is. De nood aan arbeid, zowel voor blue als voor white collars, is in deze omgevingen beduidend hoger. De beschikbaarheid van grote aantallen competente medewerkers is mede van doorslaggevende aard om een vestigingsplaats te kiezen. Meertaligheid, IT, kennis van mode en fotografie kunnen belangrijke, nieuwe vereiste competenties worden in deze omgevingen.
Andere succesfactoren van deze DC ‘s zijn schaalbaarheid in producten en diensten. Het creëren van de specifieke added value voor de eindklant maakt dat werk erg arbeidsintensief is, ondanks de hoge mate aan automatisatie. Retourzendingen bijvoorbeeld maken soms tot 40% uit van het werk in deze DC’s en dat vereist uiteraard ook een aparte aanpak en andere profielen.
En dan hebben we het nog niet gehad over de impact van 3D-printing op de logistieke sector …
Samenvattend
Bovenstaande opsomming van de actuele arbeidsmarkttendensen toont aan dat de toekomst van werk onomkeerbaar al begonnen is, ook in de logistieke sector. Er is geen weg terug! Of met een citaat van Paul Valery: ‘The trouble with our times is that the future is not what it used to be’.
Nieuwe situaties en omstandigheden vereisen vernieuwende en creatieve oplossingen.
Daar ligt de voortdurende en dringende uitdaging voor de bedrijven! Het traditionele organisatiemodel met zijn silo’s, top-down structuur en flexibele schil met enkele uitzendkrachten volstaat niet meer. Bedrijven moeten dringend het totale plaatje met vaste én flexibele arbeid anders benaderen dan ze tot nu gedaan hebben.
Herkent u bovenstaande trends? Wat beweegt er nog meer in de wereld en de arbeidsmarkt van uw bedrijf? En hoe gaat u hier op inspelen? Deel uw ervaring of visie met anderen door op dit artikel te reageren!
Dit artikel is ook gepubliceerd in de juni editie van VIB (Vereniging voor Inkoop & Bedrijfslogistiek)